بیان فعلیفعل رافعِ ابهام یا اجمال یک شیء را بیان فعلی گویند. ۱ - تعریفبیان فعلی یامبین فعلی]، به عمل فاعلی گفته می شود که بیان‌کننده مجملی می‌باشد. ۱.۱ - مثالمانند آن که به مجرد نزول آیه " و اقیموا الصلوة " پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) به عملی که در بردارنده قیام، قعود، رکوع و سجود باشد، مبادرت ورزید؛ این عمل نزد حاضران در مجلس نزول وحی که به اقامه نماز آشنایی نداشتند مبین فعلی برای آیه بود؛ همان گونه که حج رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) مبین فعلی برای آیه " و لله علی الناس حج البیت مَن استطاع الیه سبیلاً بود. ۲ - مستنددر کتاب " معالم الدین " آمده است:" و الفعل من الرسول (صلی‌الله‌علیه‌وآله)کصلاته فانها بیان لقوله تعالی:" و اقیموا الصلاة " و کحجه فانه بیان لقوله تعالی:" و لله علی الناس حجّ البیت ". ۳ - طرق شناخت بیان فعلیبیان فعلی از سه راه شناخته می شود. ۳.۱ - قصد فاعلدانسته شود که قصد فاعل بیان مجمل است. ۳.۲ - تصریح فاعلخود فاعل تصریح کند که فعل او برای بیان مجمل است. برای مثال، پیامبر(ص) فرمود:" صلّوا کما رأیتمونی أصلّی "، یا درباره مناسک حج فرمود:" خذوا عنّی مناسککم ". ۳.۳ - دلیل عقلیبه دلیل عقلی فهمیده شود که فعل فاعل برای بیان مجمل است. مثل این که در وقت حاجت، مجملی بیان شود و سپس فاعل، فعلی را که برای بیان بودن صلاحیت دارد، انجام دهد و فعل دیگری در آن زمان انجام نشود؛ در این صورت، عقل حکم می کند آن فعل، بیان برای مجمل است، زیرا در غیر این صورت، تأخیر بیان از وقت حاجت لازم می آید. [۶]
مشکینی، علی، تحریر المعالم، ص۱۴۰.
[۷]
زحیلی، وهبه، اصول الفقه الاسلامی، ج۱، ص۳۲۸.
۴ - پانویس
۵ - منبعفرهنگنامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۲۷۶، برگرفته از مقاله «بیان فعلی». |